Vrij Nederland (€)

Dat het wereldwijd nog altijd niet lukt om voldoende maatregelen te nemen om klimaatopwarming te stoppen, heeft hardnekkige structurele oorzaken, constateert de Duitse hoogleraar sociologie Jens Beckert in een confronterend klimaatboek.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Als we weten wat we tegen klimaatverandering moeten doen en hoe we het moeten doen, waarom dóen samenlevingen dit dan niet? Die vraag wilde hoogleraar Sociologie Jens Beckert, directeur van het Max Planck Instituut voor Sociale Studies in Keulen, beantwoorden in zijn pas vertaalde boek How We Sold Our Future: The Failure to Fight Climate Change. (...)

Zijn toon is rustig en feitelijk maar zijn analyse is zorgwekkend: de belonings- en machtsstructuren die van invloed zijn op bedrijven, politici, kiezers en consumenten staan de noodzakelijke veranderingen in de weg. (...)

Geen enkel land zal de klimaatdoelen halen, is uw verwachting. Is de strijd tegen klimaatverandering een verloren zaak?
‘Wel als we zo blijven doorgaan en de onderliggende structurele problemen niet weten op te lossen. Een van de problemen die ik beschrijf, is dat onze hoge welvaart en consumentisme ervoor zorgen dat mensen er alles voor over hebben om hun leefwijze voort te zetten. (...)

‘In alle Noord-Europese landen zijn andere onderwerpen meer op de voorgrond gekomen, zoals de economische situatie, inflatie, migratie en uiteraard de oorlog in Oekraïne. Er zijn nu zoveel crises tegelijk. Klimaatverandering lijkt voor veel mensen vooral iets van de toekomst.’ (...)

‘We vertellen elkaar allerlei verhalen die niet kloppen. (...) [D]eze verhalen wekken ten onrechte de suggestie van controle en het effect ervan is dat mensen de ernst van de situatie onderschatten. Een punt dat ik wil maken in mijn boek, is dat de hoeveelheid hernieuwbare energie weliswaar groeit, maar dat de wereldwijde emissies van broeikasgassen ondertussen óók blijven toenemen. (...) Ik wil mensen er meer bewust van maken dat we onze klimaatdoelen niet zullen verwezenlijken, tenzij we stoppen met fossiele brandstoffen.’ (...)

‘Oliemaatschappijen vormen een zeer omvangrijke industrie met veel macht. (...) Deze industrie zal er álles aan doen om tot het eind van de eeuw door te gaan met het boren, oppompen en verkopen van olie en gas.’ (...)

‘Daarbij: we dachten lang dat we meer naar een diensteneconomie zouden gaan en dat dit de uitstoot van broeikasgassen zou verlagen. In plaats daarvan zien we een nieuwe industrie, de techsector, en in sommige scenario’s is de verwachting dat door de groei van AI de vraag naar elektriciteit de komende jaren ruim 10 procent zal toenemen, vanwege de benodigde datacenters.’ (...)

We hebben onze toekomst verkocht, luidt de titel van uw boek. Kunnen we de zeggenschap nog terugveroveren?
‘Dat is erg moeilijk. In het debat over klimaatverandering wordt vaak gezegd dat dit zal leiden tot het einde van het kapitalisme en dat we gaan kiezen voor degrowth, ontgroeien, en dat er een systeemverandering komt. Maar voor degrowth ontbreekt de politieke meerderheid en een systeemverandering zou, als die er al ooit komt, veel te laat komen.

‘Een structureel probleem is dat in het kapitalisme bepaalde kosten altijd worden geëxternaliseerd. Die worden onder meer neergelegd bij de natuur.’ (...)

‘Een interessante ontwikkeling op juridisch gebied is internationale of nationale ecocidewetgeving. Hetzelfde geldt voor de wereldwijd opkomende beweging om de natuur rechten toe te kennen.’ (...)

‘Als de klimaatcrisis verergert, zal het aantal mensen dat van het zuiden naar het noorden trekt sterk toenemen.’ (...)

‘Ondertussen lopen de kosten door schade ten gevolge van extreme weersomstandigheden al enorm op.’ (...)

‘De instabiliteit van de natuurlijke leefomgeving zal tot nog veel meer strijd leiden dan wij ons nu voorstellen en diepgaande gevolgen hebben voor samenlevingen.’ (...)

‘De instabiliteit van de natuurlijke leefomgeving zal tot nog veel meer strijd leiden dan wij ons nu voorstellen en diepgaande gevolgen hebben voor samenlevingen.’ (...)

‘Maar het laatste dat ik met mijn boek beoog, is dat lezers ontmoedigd raken en het opgeven. Ik hoop dat het realistische beeld dat ik schets, mensen laat beseffen dat er echt véél meer moet gebeuren.’

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #energie #energietransitie #datacenters #ai #ecocidewetgeving #kapitalisme #natuur #biodiversiteit