Column: Schaamteloosheid | Sinan Can

nl.linkedin.com/posts/sinancan…

Schaamteloosheid

Er was een tijd dat een leugen pijn deed. Dat een politicus, betrapt op onwaarheid, even stokte, zijn blik afwendde, en een stilte liet vallen waarin spijt kon wonen. Die tijd is voorbij. We leven in het tijdperk van de schaamtelozen. Vroeger kon je wegkomen met een halve waarheid. Nu, in dit digitale tijdperk, achtervolgt de leugen je als een echo. Alles blijft vindbaar en zichtbaar. Toch blijven ze onwaarheden verkondigen. Met droge ogen. Op straat, in de Tweede Kamer, in talkshows, aan de bestuurstafel. Het is geen vergissing meer, maar methode. Schaamteloosheid als overlevingsstrategie. Niemand beheerst die kunst beter dan onze Mark Rutte, ooit premier, nu NAVO-baas. Hij heeft zijn strategie achtergelaten in Den Haag en meegenomen overzee. De onbetwiste koning van de schaamteloosheid heeft zijn spel naar een hoger niveau getild. Noem het slim, strategisch, tactisch, het resultaat is hetzelfde: ontwijken, glimlachen, doorgaan. Onlangs zagen we hem naast zijn ‘daddy’ Trump, de glimlach even gepolijst, het ontwijken even geraffineerd. Alsof waarheid een kwestie van timing is, en verantwoordelijkheid een voetnoot in de geschiedenis. De erfenis van Rutte is overal zichtbaar in Nederland. In bestuurders die verantwoordelijkheid ontlopen, in politici die de werkelijkheid naar hun hand zetten, in een land waar draaien een deugd lijkt te zijn geworden. De schaamteloosheid is uitgewaaid. Ze zit in bestuurders die falen verpakken in beleid, in opiniemakers die zichzelf tot moreel kompas kronen, in mensen die woorden gebruiken alsof ze geen gewicht meer hebben. Ze ontkennen, draaien, herhalen — en niemand bloost. Wat is er met ons gebeurd in de afgelopen 25 jaar? We hebben niet alleen de verzorgingsstaat afgebroken, maar ook iets van onze ziel. De schaamte die ooit onze beschaving beschermde, is opgelost in gemakzucht en cynisme. In De conferentie van de vogels van de Perzische dichter Attar (ca. 1145–1221), vertelt de wijze vogel over een man die zijn gezicht verloor. Hij had zoveel gelogen dat hij zichzelf niet meer herkende in de spiegel. Toen hij de hemel smeekte om een nieuw gezicht, zei God: ‘Zolang jij niet bloost, kan ik je niets teruggeven.’ Pas toen de man huilde van schaamte, kreeg hij zijn gelaat terug. Het is een oud verhaal, een sprookje, maar het vertelt iets tijdloos. Schaamte is geen zwakte; het is het morele geheugen van de mens. Ze fluistert zachtjes: ‘Zo wil ik niet zijn’. Wij leven in een tijd waarin mensen niet meer blozen, niet omdat ze verlicht zijn, maar omdat ze verhard zijn. De schaamteloze mens kent geen spiegel, alleen een camera. Geen geweten, alleen een social media-profiel. Toch geloof ik dat beschaving opnieuw kan beginnen: met een blos. Een ogenblik van stilte tussen woord en daad. De moed om te erkennen dat waarheid nog iets waard is. Wie nog kan blozen, is niet ver verloren. Wie schaamte kent, draagt de belofte van menselijkheid in zich.