Zieke baby beter door futuristische DNA-reparatie
Gen-therapie

DE AMERIKAANSE BABY KJ MULDOON UIT PHILADELPHIA, HIER MET ZIJN BROERTJE EN ZUSJES, WERD BETER DOOR EEN SPECTACULAIRE GENTECHNIEK. FOTO CHLOE DAWSON / AP
Het is voor het eerst gelukt een zieke baby te helpen met een spectaculaire gentherapie. De nieuwe techniek stelde artsen in staat het DNA aan te passen. 'Ik denk dat dit de toekomst is.'
MAARTEN KEULEMANS
KJ Muldoon, een Amerikaanse jongetje, werd geboren met een zeer zeldzame stofwisselingsziekte, veroorzaakt door één minieme verschrijving in de ongeveer drie miljard 'letters' van zijn DNA. Een verschrijving waardoor ammoniak, een afbraakproduct dat vrijkomt bij de afbraak van eiwitten, zich ophoopt in zijn bloed.
Van de kinderen met de aandoening overlijdt de helft binnen een week. De rest moet aan een zwaar dieet, aan ammoniak-verwijderende medicatie en moet in de regel later een levertransplantatie ondergaan, het orgaan waar het misgaat. Intussen lopen patiëntjes vaak een geestelijke en lichamelijke ontwikkelingsachterstand op.
Een artsenteam onder leiding van Kiran Musunuru van het Children's Hospital Philadelphia is er nu in geslaagd KJ's DNA te repareren, ín zijn lever, schrijven ze in New England Journal of Medicine. Met 'base-editing', een nieuwe genetische techniek die bepaalde DNA-letters kan omzetten in andere.
Dat is nieuw. Er worden al mondjesmaat patiënten genezen met nieuwe genetische behandelingen, maar erg verfijnd zijn die niet: ze kunnen alleen kapotte genen uitschakelen. Een gen repareren, in het lijf van een patiënt, geldt al jaren als de volgende, écht revolutionaire stap.
Genetische routeplanner
Precies dat lijkt nu voor het eerst gelukt. Met een team artsen werkte Musunuru een halfjaar lang aan de ontwikkeling van het stofje dat KJ moest gaan redden: eigenlijk een genetische routeplanner, die de 'base-editor', de letteromzetter, naar precies de juiste plek in het DNA brengt.
Uiteindelijk verpakten de artsen het geheel in minuscule vetblaasjes. Het lichaam voert die vanzelf naar de lever, waarna de blaasjes met KJ's cellen versmelten en in elke cel afzonderlijk het DNA-foutje repareren.
Na een voorzichtige eerste behandeling met een lage dosis bleek KJ al meer eiwitten aan te kunnen. Na een tweede infuus kon hij toe met minder medicatie. Anderhalve week geleden heeft de baby inmiddels een derde dosis gentherapie gekregen, meldde Musunuru op een congres, parallel aan de vakpublicatie.
'Wat ze hier hebben gedaan, is echt waanzinnig', reageert hoogleraar metabole ziekten Sabine Fuchs (UMC Utrecht) op het nieuws. 'En het is een platformtechniek, naar behoefte aan te passen. Dit is precies de manier waarop wij ook te werk zouden willen gaan. Er komt een baby in het ziekenhuis met een bepaalde mutatie. Je bepaalt welke mutatie het is. En vervolgens ontwikkel je de therapie om die mutatie recht te zetten en behandel je de baby.'
Ideale patiënt
In Nederland kunnen nu al jaarlijks enkele tientallen baby's met bepaalde ernstige, aangeboren stofwisselingsziekten baat hebben bij de nieuwe techniek, verwacht Fuchs. Op termijn worden dat er waarschijnlijk meer, naarmate de techniek beter wordt en het palet aan mogelijkheden ruimer.
Zo ver is het nog niet. KJ is een ideale patiënt, met precies de juist aandoening, in de lever, en geneesbaar met een base-editor. Dat gaat op voor maar een klein percentage van alle stofwisselingsziekten, benadrukt Fuchs. Aan een uitspraak wanneer de therapie voor Nederlandse patiëntjes beschikbaar zou komen, waagt ze zich liever niet.
Meer is in elk geval onderweg. Zo werkt het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Beam Therapeutics aan een eerste patiëntenproef met de techniek bij kinderen met de aangeboren aandoening 'Alpha-1', die al wat vaker voorkomt. En al is het nog vroeg dag, 'de eerste resultaten lijken goed', aldus Fuchs.
Openstaande vragen zijn er nog wel. Zo is onduidelijk in hoeverre baby KJ nu echt is genezen. 'Het hangt ervan af of ze genoeg cellen hebben weten te bereiken', weet Fuchs.
Het voordeel van de vetbolletjestechniek is wel dat hij keer op keer kan worden toegepast. Klassieke gentherapie, waarbij men de patiënt behandelt met gemanipuleerde virusdeeltjes, heeft als nadeel dat het lichaam daar immuniteit voor ontwikkelt.
Ook bestaat onduidelijkheid over de kosten. De behandeling van KJ ging tegen kostprijs, omdat de betrokken fabrikanten graag wilden laten zien wat ze in huis hebben. Toch verwacht Musunuru dat de behandeling uiteindelijk best betaalbaar zal zijn. 'Naarmate we hier beter in worden, zal de schaalvergroting inzetten en mag je verwachten dat de kosten ordegroottes lager wordt', stelt hij in een toelichting voor de vakpers.
'Wat ik aan deze patiënt zo bijzonder vind', legt Fuchs uit, 'is dat hier echt een gepersonaliseerde behandeling is ontwikkeld voor een superzeldzame ziekte waar de farmaceutische industrie zich niet aan zou branden. En dat dit veel sneller is gegaan dan ooit voor mogelijk gehouden.'
Lange neus naar Trump
De betrokken Amerikaanse artsen zien de doorbraak ook als lange neus naar de regering van Donald Trump die fors bezuinigt op publiek gefinancierd wetenschappelijk onderzoek en niets moet hebben van nieuwe moleculaire technieken zoals mRNA-vaccins of gentherapie. Zo stapte Peter Marks, hoofd gentherapie van medicijnautoriteit FDA, op uit protest tegen de benoeming van vaccinscepticus Robert F. Kennedy jr. als zorgminister.
De uitkomst is 'een overwinning voor de investeringen in biomedisch onderzoek door het Amerikaanse publiek', aldus Fyodor Urnov, een van de betrokken genetici, in The New York Times. 'We zeiden tegen elkaar: dit is het belangrijkste dat we ooit hebben gedaan.

Interammer Renaatje

+ Leeslijst
COLUMN
YOUP
Gepubliceerd op
3 mei 2025

Leestijd
2 minuten

Youp van ’t Hek is cabaretier en schrijft wekelijks een column voor NRC.
Volg
Nederland op zijn graaist. Heerlijk om een schijtlaars van de NOS te horen uitleggen dat het schofterige salaris van interim-directeur Renate Eringa van dit noodlijdende omroepclubje bijna 29.000 euro per maand bedraagt. Ik gok dat daar ook nog een auto met chauffeur bij komt. Plus een vorstelijke onkostenvergoeding natuurlijk. Of dat interimmen in haar geval van korte duur is? Renaatje zit daar de komende drie jaar gebakken.

De NOS verdedigt zich met mistig geneuzel over de Wet Normering Topinkomens, die mij ook niet bedacht lijkt door een roedel toeslagouders. Daar is op de Amsterdamse Zuidas tegen een vorstelijk uurtarief hard aan gewerkt.

Vraagje: moet een directeur, die een publieke omroep in zwaar weer bestuurt, niet een fel kloppend hart voor de zaak hebben? Dus dat ze er alles aan doet om ervoor te zorgen dat het bedrijf zo snel mogelijk weer gezond wordt? Daarom moet ze op de kosten letten. En op de salarissen. Alle salarissen. Dan kan je toch niet zelf met een ordinair bedrag van bijna dertig ruggen per maand gaan lopen patsen? Dan ben je toch een emotioneel zwakzinnige die volstrekt niet geschikt is voor dit baantje?

Toen ik de naam Eringa las, dacht ik: zal zij de zus van die rare Pier zijn? Pier was voorzitter van de RvC van Ajax in de tijd dat de krankzinnige data-Duitser Sven Mislintat meer dan 120 miljoen uit de clubkas liet verdampen en de Amsterdammers zelfs kortstondig op de achttiende plek in de Eredivisie stonden. Malle Piertje had daarop moeten toezien. En in moeten grijpen. Maar hij keurde elke transfer goed. Als een zeven miljoen kostende eenbenige speler uit het vierde elftal van het Hamburgse Sankt Pauli met een rolstoel de Johan Cruijff Arena werd binnengeduwd, stond Eringa te juichen omdat de man volgens hem enorm veel kopkracht had.

En nou komt het: Pier is niet de broer van Renate, maar haar man. Deze twee wonen in één huis. Zal Pier onder het genot van een heerlijke witte Bourgogne nog wel eens tegen Renaatje een potje pochen over zijn successen bij Ajax? En zet zij daar dan haar heerlijke omroepsalaris tegenover? Misschien vertelt ze dan ook dat ze in een eerder baantje bij de Publieke Omroep met succes heeft ingegrepen in de beloningen van de presentatoren.

Nee, de Eringaatjes lijkt me een heerlijk koppel dat op het komende kampioensfeest van Ajax zeker van de partij zal zijn. Polonaise in de skybox.

Ach het is maar dom geld en ik vrees dat dit stel in bepaalde kringen als handige slimmeriken wordt gezien. Maar het zou leuk zijn als de NOS ballen toont en uit solidariteit met het gewone personeel onze Renaatje naar de uitgang begeleidt. Wedden dat dat niet gebeurt?

Maar laten we het over echt leed hebben: de zelfgekozen dood van die arme Virginia Giuffre, die door pooier Epstein en hoerenmadam Maxwell lange tijd gratis werd uitgeleend aan keurige heren met veel geld en hoog aanzien. Er doolden nogal wat respectabele helden door de bordelen van dit tweetal. Clinton, Trump, die zielige Britse zweetprins Andrew, maar ook Stephen Hawking werd genoemd. Hoewel ik denk dat deze laatste zelf misbruikt werd.

Zal een van deze hoerenlopers de moed hebben om een bloemetje naar het afscheid van Virginia te sturen? Of kiezen ze met z’n allen voor een stemmige krans met een lekker laf anoniem lint?

Tot slot een persoonlijk compliment van mij voor onze minister Faber: wat ontzettend goed Marjolein dat jij geregeld hebt dat een stelletje kansloze asielzoekers niet op onze kosten een paar uurtjes naar de Efteling gaat. Waarom zou je kinderen zonder toekomst een pleziertje gunnen? Echt geweldig. Trots op je!

Maar toch iets anders: ik ben bereid om die kosten van dat goedbedoelde asielzoekersuitje op me te nemen. En wie weet doet de Efteling wel grootmoedig mee. En als ik geld tekort kom? Dan bel ik gewoon Renate Eringa.

Misschien laat ze haar chauffeur de bus sturen. Op kosten van de NOS uiteraard.

EUROPA TE ZOET IN HONDERD DAGEN TRUMP
RUSLAND EN ROEL 146
Sinds Trumps troonbestijging is Europa voor Rusland de hoofdvijand en in de VS zelf is het is slechtste naar boven gekomen. De Proud Boys en andere criminele bendes van grotendeels voormalige soldaten heersen. Het zijn gefrustreerde veteranen, zoals de Freikorpsen in het Duitsland na de eerste wereldoorlog waren, nijdig terug van het front. Iemand had ze verteld dat ze de oorlog gewonnen hadden maar dat de elite in Berlijn hen verraden had. Zoals de Proud Boys nu denken over de onnodige, met schande overladen oorlog in Irak en de bruuske capitylatie in Afghanistan, die niet bruusk was maar door Trump zelf aangekondigd, echter door hem toegeschreven aan de ‘elitaire’ Biden. Bedrog en verraad door ‘de elite’! Zoals Hitler de Redder van de Freikorpsen werd, zo is Trump de Verlosser van de wraakzoekende veteranen van het Amerikaanse leger.
Trump lijkt een graadje rustiger, maar ondertussen.
Ondertussen is er een rechter ‘gearresteerd omdat hij op de hand van migranten zou zijn en gisteren zijn erop éen dag acht immigratierechters ontslagen. De Verlosser zet de tanden in de rechtsstaat. Trump foetert ‘we mogen niet toestaan dat een handvol radicaal linkse rechters de uitvoering van wetten en taken in de weg staan, taken die uitsluitend toebehoren aan de president.’ Hij ontkent eenvoudig het afgeschutte bestaan van de rechtsstaat, de fascistische staatsgreep vordert.

STAAKT HET VUREN?
Trump toont zich nu ook gefrustreerd, want vriend Vladimir doet niet wat hij van hem wenst. Hij heeft zelfs niet geluisterd naar het amicale ‘Vladimir stop!’ van de Amerikaanse president en blijft opgewekt appartementencomplexen in Kyiv en andere Oekraiense steden beschieten. Hij weet dat hij aan Trump een bondgenoot heeft die hem dit vergeven zal en die hij makkelijk aan het lijntje kan houden. Door te blijven praten over een oplossing voor de ‘grondoorzaken’ van deze oorlog, die bij Oekraine liggen, wat Trump hem zelf bevestigd heeft. Vandaag weer tegenspreekt, maar morgen weer herbevestigt. Poetin schermt met charmante gebaren zoals het ‘Paasbestand’ en nu weer het –‘Overwinningsdagen Bestand’ rond 9 mei, waarvan het eerste imaginair was. En het tweede ook zal zijn, hoewel het voor het Russische leger goed uitkomt. Omdat het dan op het Rode Plein dat nu in fascistische handen is, moet paraderen, om de \overwinning op het fascisme’ te showen.
Zou het niettemin toch nog tot een echt staakt-het-vuren van dertig dagen kunnen komen, zoals Trump en Zelensky beiden willen? Heeft Trump niet genoeg uit de kast gehaald om Poetin zover te krijgen?

Trumps vredesvoorstel is nog geheim, maar er is genoeg uitgelekt om te weten dat er niets in zit dat Poetin hindert, wel wat hem behaagt. Oekraine niet in de NAVO, Rusland krijgt de veroverde gebieden compleet met de niet-veroverde delen, een gebied dat met de Krim erbij zo groot is als de hele Amerikaanse Oostkust, inclusief Florida, diep landinwaarts. Zelfs gaat Trump zover aan te bieden de verovering van de Krim de jure te erkennen. Omdat de verovering ‘al twaalf jaar geleden heeft plaats gevonden’.

ONTWRICHTING VAN DE WERELDORDE
Hiermee weerspreekt hij niet alleen zijn eigen standpunt uit 2018, in zijn eerste presidendschap. Dat heeft Zelensky onlangs Trump nog eens voorgehouden:” ‘Rusland heeft met zijn invasie van Oekraïne in 2014 en zijn annexatie van de Krim geprobeerd om een fundamenteel internationaal grondbeginsel te ondergraven dat alle democratische staten delen: dat geen land de grenzen van een ander kan veranderen door geweld.’ Ja, toen sprak Trump nog wel eens de waarheid. Maar nu probeert hij samen met de voormalige vijand dit grondbeginsel van de democratische wereldorde te ondergraven.
Natuurlijk begrijpt hijzelf ook dat als verovering erkend wordt als reden voor grensverandering de wereld in groot gevaar komt. Niet alleen Taiwan, maar ook Groenland, Canada en panama. Wat hijzelf wil veroveren. Maar zelfs dit aas hapt de snoek in Moskou niet.

POETIN GAAT SOWIESO VERDER
Het doet het er niet zoveel toe of het staakt het vuren er nu komt of niet. Mij lijkt het onwaarschijnlijk, er is nog steeds geen veiligheidsgarantie voor Oekraïne. Maar àls het er komt zal Poetin er militair gebruik van willen maken. Zijn doel staat vast: Oekraine veroveren en zijn rijk uitbreiden met Oost-Europa. Eerst de Amerikanen eruit en dan hij erin. Of er nu 30 dagen niet geschoten wordt of niet. Poetin rekent op jarenlange oorlog daarna. Nooit eerder heeft hij een zo gouden kans gehad als met Trump, die man stopt echt niet. En wat zouden zijn eigen Proud Boys zeggen als hij er zomaar bij laat zitten? Zouden zij niet het gevoel krijgen in een zinloos avontuur te zijn gelokt en als op Hol geslagen Criminelen terugkeren naar Rusland, met zijn armoe en inflatie?

OEFENING VOOR OORLOG TEGEN NAVO
Volgens mij heeft de Nederlandse MIVD, onze Militaire inlichtingendienst, gelijk met de conclusie van hun onderzoek dat Poetin zijn ‘speciale militaire operatie’ ook beschouwt als een oefening voor een grote oorlog tegen de NAVO-landen . De hele militaire machine die hij op de been gebracht heeft, inclusief de wildgroei van militaire industrie in Rusland, wil Poetin in beweging houden. Het zou voor hem persoonlijk ook afkicken zijn als hij die machine tot stilstand bracht: dat is zijn levenswerk geweest.
Poetin denkt aan het Balticum, dat veel minder sterk verdedigd is dan Oekraïne, aan Moldavië, waar zijn troepen al zitten en alle buurlanden. Er worden in Rusland ijverig rekruten geworven, met invallen in sportscholen en met de verlokking van geld. Rekruten in Samara wordt zelfs 38.000 euro beloofd als zij een contract tekenen met ook nog een voor Rusland top-maandloon van 2200 euro. Waar haalt Rusland dat geld vandaan? De olieprijzen dalen, het is duidelijk dat Rusland op abnormale en geheimzinnige leningen drijft, daar stinkt iets naar aangebrand.
Ondertussen melden er zich dagelijks gemiddeld 1300 misleide jongens, dagelijks. Langs de grens van Finland bouwt Rusland troepen op, merkwaardig, want die worden dus onttrokken aan het front in Oekraïne en Medjedev roept dat Rusland de oorlog nu echt moet winnen. De omvang van het Tsarenrijk moet hersteld worden .Tja- en toen, weten we, hoorden daar ook Finland en delen van Polen bij.
Poetin denkt aan een tweede Grote Vaderlandse oorlog en hij wil die, net als Stalin in de eerste gedaan heeft, winnen. Met hulp van Trump kan hij dat.

IK BEN ONTEVREDEN
Wat gebeurt er als Poetin onverwacht toch instemt met een gevechtspauze van 30 dagen? Dan wil Macron dat
de internationale troepen van de Coalition of the Willing worden gelegerd in Oekraïne, bij strategische steden en havens en energiecentrales. Gevechtsvliegtuigen zouden het Oekraïense luchtruim moeten gaan beveiligen, en marineschepen de Zwarte Zee. Maar Starmer vindt dit te onvoorzichtig, de troepenmacht zou slechts enkele tienduizenden soldaten zijn en het gevaar zou groot zijn dat ze niet opgewassen zijn tegen de Russen. En dan zijn we wel mooi in de aap gelogeerd, vol in oorlog met Rusland, kunnen we ons niet langer achter de rug van Zelensky wn zijn Defenders verbergen.
Doet Europa nu genoeg om zich voor te bereiden op een all out oorlog met Rusland? Nee, het is te zoet tegen Trump en Poetin. Het zet in verhouding kleine stappen, zoals de Coalition of the Willing nu doen, studeren. Of het besluit van de Europese Commissie om subsidie voor wetenschapsontwikkeling ook van toepassing op het gebied van wapens beschikbaar te stellen. Men noemt dit baanbrekende besluiten, zijn het echter in het licht van de daden van Poetin, met indirecte steun van Trump, niet.
Ik ben ontevreden. De mensen moeten indringender worden voorgelicht, wat nu nog cyberaanvallen zijn of stroomnetonderbrekingen kan morgen geen water meer uit de kraan betekenen. Of bommenregen. Waarom worden Oekraĩense jongens en mannen nog steeds niet teruggestuurd om hun leger en land te helpen, zoals Zelensky al langer heeft gevraagd? Waarom zien we geen foto’s in de media van energieke opbouw van verdedigingswerken langs de Oostgrens van de NAVO?
Over de Nederlandse regering praat ik maar niet, die hindert zelfs het program Rearm Europe door zich te verzetten, alsof er niets belangrijkers is in de wereld, tegen Eurobonds. Degemeenschappelijke leningen van Europa om onze militaire kracht drastisch te versterken.

wAAR IS CHURCHILL?
Ik zie nog steeds geen Churchill opstaan in Europa, we hebben hem schreeuwend hard nodig in onze als dromend democratisch eiland in een dictatoriale wereld.
Zelensky, het buitenbeentje in Europa, ja hij heeft de beste kaarten. Ik vind het ongelooflijk hoe hij toch nog een verstandhouding heeft kunnen terug bevechten met de afkerige Trump en een nu een handelsakkoord heeft dat - als ‘heropbouw-investeringsfonds’- er stukken beter uitziet dan het dictaat dat de schimpende Trump hem wilde opleggen. Wolodomyr Zelensky is een evenwichtskunstenaar, een ongewone politieke acrobaat. Zelf vergelijkt hij zich liever met Charlie Chaplin, maar juist dat maakt hem zo lenig en stelt hem in staat uit te groeien tot de man die wij Europeanen ontberen.

Wanneer ontpopt zich Europa van consumentenparadijs tot strategische grootmacht? Zijn wij deelnemers aan een metamorfose, of aan een illusie?

Wordt vervolgd!

(Ongecontrolleerd)